  
Гісторыя
ўсенароднай барацьбы з гітлераўскімі акупантамі налічвала не
адзін
выпадак,
калі ў падполлі ці партызанскіх атрадах змагаліся з ворагам цэлымі
сем'ямі.
Былі такія прыклады і на
Смалявіччыне.
Адзін з іх —
сям'я Сушаў
са Смалявіч.
3 успамінаў
Р.І.Бяляўскага, былога камісара партызанскага атрада «Разгром»
Мы
рэкамендавалі
Мікалаю Сушу
ўладкавацца
на
работу ў
гандлёвую кропку. Суша
да вайны працаваў
у
магазіне.
Немцы
арганізавалі
так
званае Цэнтральнае
гандлёвае таварыства. I
вось
Суша
пачаў
гандляваць. Праз падпольшчыка Васіля Федаровіча ён перадаваў партизанам
масла, соль, мануфактуру. Перадаваць было што, бо ў
ларку накоплівалася нямала
розных тавараў,
якія немцы
рыхтавалі
для
сваей арміі.
Каб заахвоціць насельніцтва
здаваць прадукты, немцы абяцалі
выдаваць
сахарын і
папяросы. Для
атрымання гэтых рэчаў
служылі спецыяльныя талончыкі. Суша
і
Федаровіч дасталі пад
робленыя
талончыкі і, прыкладаючы іх да
справаздач,
паказвалі немцам,
як «паспяхова»
ідзе нарыхтоўка хлеба,
яек і
іншых прадуктаў. На
самай жа справе ніякіх
прадуктаў не
было і
ў паміне, а
сахарын і
папяросы
падпольшчыкі
перапраўлялі партызанам.
Аднойчы
Суша прывёз партызанам адразу
5,5 кг
сахарыну і 5 скрынак
папярос.
У
ларку, дзе гандляваў
Суша,
атрымлівалі
пайкі паліцаі і тыя, хто працаваў на
немцаў
употай ад іншых. Мікалай Барысавіч зрабіў падрабязны спіс нямецкіх паслугачоў.
Гэты дакумент быў асабліва важным
для падполынчыкаў
і партызан.
Сям'я
Сушы, уключаючы яго жонку, двух сыноў
і дзвюх дачок, актыўна ўдзельнічала ў падполлі. Калі пачаў дзейнічаць
партызанскі атрад «Разгром»,
мы парэкамендавалі
сынам
Сушы —
Івану
і Косцю —
паступіць
спачатку ў самаахову, потым
у паліцыю.
Там
яны
былі нам
болып
патрэбны. Аднак малодшы сын
Косця ад мовіўся
пайсці ў паліцыю, а дапамагаў іншым шляхам.
Браты перадавалі
партызанам важныя звесткі аб дзеяннях ворага, канцэнтрацыі яго сіл, здабывалі
прадукты, зброю і дастаўлялі партызанам.
Вельмі
многа каштоўных звестак здабывала дачка Мікалая Сушы Таня,
якая крыху
ведала
нямецкую мову.
Пазней уся сям'я
патрыётаў
была
арыштавана, зведала
жахі і турмы, і канцлагера.
3 успамінаў
Таццяны Мікалаеўны Дуброўскай (Суша)
Вайна
застала
мяне на 2м курсе медыцынскага
інстытута. Усе
мы разумелі,
што прыйшоў час
трымаць іншыя
экзамены.
У
1942 г. мой бацька, Мікалай
Барысавіч .
Суша, звязаўся
з партызанамі. Яны
прапанавалі
нам
уладкавацца на працу ў
нямецкія ўстановы. Я
стала працаваць медсястрой у бальніцы
для
цывільных
асоб. У
лютым 1943 г. узнікла
неабходнасць даставіць
партызанам
сабраныя намі
разведданыя,
медыкаменты, перавязачны матэрыял
і
зброю.
У небяспечны шлях адправілася
я,
тым больш, што з бальніцы
выпісваўся хворы,
якога неабходна было суправаджаць. Замаскіравалі
ў санях
патаемнае дно, куды паклалі
3 вінтоўкі,
патроны,
медыкаменты, сахарын, бінты.
На
прапускных пунктах я адказвала панямецку, што вязу хворага ў
в.
Праходка. 22 лютага з в. Праходка разам з партызанам Сяргеем Дзеркачом я
прыехала ў
в.
Чарнава Чэрвеньскага раёна, дзе ўжо
была
партызанская зона і
дзейнічала савецкая
ўлада.
Там
прайшоў
урачысты сход,
прысвечаны 25й гадавіне
Чырвонай Арміі. 23 лютага
мой шлях пралёг у в. Пацічова,
каля
якой базіраваўся
атрад «Сцяг»
брыгады
«Разгром».
Камандаванне атрада цікавілася
кожнай дробяззю ў
рабоце падпольшчыкаў.
Яно перадало
са мной пісьмо
майму
бацьку, якое захавалася да нашых дзён.
У
канцы жніўня
многія падпольшчыкі былі арыштаваны, у
тым ліку
і наша
сям'я.
Шматлікія
допыты і жорсткія катаванні зведалі мы
ў
фашысцкім засценку, але не
зламаліся
і не
выдалі
таварышаў. 3 турмы
нас, маладых, адпраўлялі
ў Германію. Каб не
трапіць
туды, я
засыпала вочы
махорачнай трухой.
Вочы моцна
запаліліся, і на
медкамісіі
мне
паставілі
дыягназ —
трахома. Так мне ўдалося
пазбегнуць адпраўкі ў Германію. Сястра Ніна і брат
Іван
уцяклі з турмы і адразу пайшлі ў партызаны. Бацька
з братам
Канстанцінам былі вывезены
ў
Германію ў канцлагер, але,
на шчасце, вярнуліся
дамоў у
1945 г.
3 ПІСЬМА
КАМАНДАВАННЯ ПАРТЫЗАНСКАГА АТРАДА
М.Б.СУШУ
...Тов.
Суша, за нами сегодня идет весь народ. Даже Таня может рассказать Вам, как
взрослые люди просятся со слезами на глазах в партизанский отряд, а таких людей
десятки и сотни в каждой деревне. Но дело все в оружии. Основное и самое главное
сейчас для нас и для народа —
это оружие, оружие и еще раз оружие.
Отсюда
поймите и сделайте вывод и направьте все силы на розыски оружия и дезорганизацию
полицейских и немцев, организуйте и направляйте с оружием в партизаны. Это будет
большое дело. Вот какова должна быть ваша задача. Работайте не покладая рук, не
щадя сил, а если нужно и самой жизни для блага Родины и народа.
Рано
или поздно вам всем нужно будет бросить свою работу в городе и перейти к нам, но
в честь перехода нужно будет организовать умело, спокойно и выдержанно, чтобы не
пострадала ваша семья и ваши ближние, какуюлибо диверсию.
Ничуть
не сомневайтесь в отношении и устройства ваших семей. Мы всегда поможем и пойдем
навстречу. Мы оценим ваши труды, направленные в интересах общего дела. Но просим
не изменять делу народа и быть верным патриотом Родины.
Если
Вам потребуется помощь с нашей стороны, просим обращаться без
стеснения...
До
свидания! Желаем хороших успехов в вашей работе и надеемся, что после этой нашей
переписки активней развернете вашу деятельность.
С
командирским приветом!
Командир
отряда Веер
Комиссар
отряда Соболев
Нач.
штаба отряда Лебедев
Член
отряда Деркач
21 февраля
1943 года
| 
