Настасся
Фамінічна Купрыянава. Гэту жанчыну ў г. Жодзіна і Смалявіцкім раёне ведалі амаль
усе.
Пяць сваіх
сыноў блаславіла яна на
барацьбу з фашыстамі
і ніводны з іх не
вярнуўся
з вайны. Яна стала
пры
жыцці сімвалам самаахвярных маці. У
г. Жодзіна
ўзведзены манумент маціпатрыётцы. Гэты помнік не
толькі
Н.Ф.Купрыянавай, хаця менавіта яна і яе
сыны сталі
правобразамі гэтай скульптурнай кампазіцыі. Гэты помнік усім маці, што
не
дачакал іся
сваіх дзяцей з вайны.
Нарадзілася
Настасся
Фамінічна
ў 1872 г.
у в.
Міхеды Лагойскага раёна ў беднай сялянскай сям'і. Калі падрасла, выйшла
замуж
у в. Жодзіна
за
Курсевіча.
У
іх
было
чатыры сыны і
дачка.
У 1924 г. Курсевіч
памёр.
Адной
Настассі
Фамінічне гадаваць дзяцей
было цяжка, і
яна
выйшла замуж за Івана
Купрыянава.
У 1926 г. у іх
нарадзіўся
хлопчык Пеця.
У 1929 г., як вядома, пачалася калектывізацыя,
Іван Купрыянаў не
прыняў
яе
і
пайшоў з дому.
Увесь цяжар
па
выхаванні
дзяцей
зноў
лёг
на плечы
Настассі Фамінічны —
працавітай,
дасціпнай жанчыны.
Кволая,
слабая
здароўем,
невысокая
жанчына
выхавала сыноўволатаў, патрыётаў, якія аддалі сваё жыццё, каб родная
зямля
і краіна наша
былі
свабоднымі. Відаць, за
клопаты аб сынах, за любоў
да
іх
Бог
падараваў
ёй даўгалецце. Яна пражыла больш за
сто гадоў
(памерла Н.Ф. Купрыянава
ў
1979 г.).
Ёй
вельмі часта
даводзілася
бываць у
школах, калгасах, на заводах, у воінскіх
часцях.
Усюды яе прасілі
расказачь
пра сваіх
сыноў. I
яна
ахвотна расказвала. I
ўсякі
раз
дадавала якуюнебудзь новую дэталь да іх
паводзін і жыцця. Расказвала
з павагай, гонарам і
боллю ў душы.
Калі
пачалася
вайна, з Настассяй Фамінічнай
жылі сыны
Валодзя і
Пеця.
Старэйшыя дзеці
—
Міхаіл,
Мікола, Сцяпан і дачка
Ганна —
жылі
асобна са сваімі сем'ямі. Мікола і Сцяпан
пайшлі
ў Чырвоную
Армію.
Міша і Валодзя
сталі
партызанскімі разведчыкамі. Пеця
пакуль заставаўся
ў Жодзіне для
сувязной работы. Усе заданні
ён выконваў дакладна і заўсёды даваў партызанам брыгады «Разгром»
каштоўныя
звесткі.
У
1943 г. Пеця быў
арыштаваны і дастаўлены ў барысаўскую турму.
Аднойчы
раніцай усіх вывелі на
двор турмы
і пастроілі. Хворых
і
старых
аддзялілі
і зноў вярнулі ў камеры.
3 наступлением прыцемак
маладых людзей пад узмоцненым канвоем завялі
на
станцыю, дзе
хутка пагрузілі ў таварныя вагоны.
Цягнік
пайшоў на
захад...
Пеця
і некаторыя іншыя маладыя людзі вырашылі ўцячы. Набліжалася станцыя Жодзіна.
Для
Пеці
тут
усё было добра знаёма.
Лепшага месца для
ўцёкаў
не
было. 3 хлопцамі
ён выбіў запор,
і
дзверы вагона
расчыніліся.
Скачок
у начную цемру
быў удалы...
Пеця, асцярожна ступаючы,
адразу падаўся дадому. Але
хата была пустая, і
ён
накіраваўся
ў партызанскі атрад «Радзіма».
У
гэтым атрадзе
былі яго старэйшыя браты Міхаіл і Уладзімір. Была
тут таксама і
маці.
Хутка
хлопец стаў
разведчыкам у
аддзяленні
Язэпа Язэпавіча Аўсянкіна. Разам
з
усімі хадзіў на
адказныя заданні.
Пранікаючы ў варожыя гарнізоны, Пеця разведваў сілы ворага, а
ноччу сюды
прыводзіў партызанскі атрад. Двойчы трапляў у
рукі
немцаў і кожны раз
яму ўдавалася
ўцячы.
Са
сваімі сябрамі Купрыянавы хадзілі ў разведку,
падрывалі
варожыя
эталоны, агнявыя
кропкі, знішчалі гарнізоны.
У
пачатку 1944 г.
сям'ю Купрыянавых напаткала гора.
Міхаіл,
выконваючы баявое задание,
натрапіў
на
засаду фашыстаў.
Ён
загадаў
сваім разведчыкам
адыходзіць,
а
сам з
кулямётам застаўся іх прыкрываць. Многа акупантаў ён паклаў у
лічаныя
хвіліны. Страляў да
апошняга патрона. А калі
быў акружаны фашыстамі, кінуў пад ногі апошнюю гранату.
Немцы яго, цяжка параненага, але жывога, схапілі
і адвезлі ў барысаўскую турму.
Вярнулі
яму
прытомнасць
і катавалі, хацелі даведацца, хто ён, з якога атрада і дзе атрад знаходзіцца.
Але Міша нічога ім не
сказаў.
Ён пакутаваў ад
страшных ран на вачах зняволеных.
Праз
некалькі дзён Уладзімір ішоў на
сувязь
з падполыпчыкамі і быў схоплены фашыстамі. Яго таксама адвезлі ў барысаўскую
турму. Там
ён убачыў
ледзь жывога брата
Мішу.
А Міша яго. Але ніхто з іх і выгляду не
падаў,
што ведае адзін аднаго. Валодзя бачыў, як паміраў Міша, чуў, як той
прасіў
вады перад смерцю. У
хуткім
часе
Валодзя ўцёк
з турмы і вярнуўся ў свой
атрад.
Пеця
пакляўся адпомсціць ворагу за
смерць
Мішы, якога ён вельмі любіў. Ён рабіў смелыя вылазкі, два
разы падрываў
вузкакалейку, па
якой немцы перакідвалі
паліва і будматэрыялы. Асабліва любіў Пеця
«паляваць»
за паравозамі
з ПТР. Баявы лік пашкоджаных ім цягнікоў рос.
Страляў
ён трапна. Рабіў некалькі прыцэльных выстралаў —
і
паравоз спыняўся, затрымліваючы дастаўку варожых войскаў на
фронт. Пеця ўдзельнічаў
таксама
у разгроме двух нямецкіх
гарнізонаў.
Адвага,
смеласць і
вынаходлівасць хлопца
спалучаліся
з
асцярожнасцю і
умением
арыентавацца ў
самыя
крытычныя і
бязвыхадныя
моманты баявога становішча.
Суровае партызанскае
жыццё, пастаянная рызыка, псіхалагічныя
стрэсы выхавалі ў ім гэтыя якасці.
Калі
вызвалілі Смалявіцкі раён ад фашысцкіх акупантаў, Валодзя пайшоў на
фронт. Пеця быў
яшчэ малады, але і ён падаў заяву ў райваенкамат, каб яму
далі
дазвол ісці ў армію дабіваць ворага. Просьба
яго была задаволена.
Цяжка
было
Настассі
Фамінічне развітвацца з малодшым сынам.
У тую хвіліну
наўрад ці думала
яна, што
бачыць свайго любага Пецю апошні раз.
Тры пахавальныя
лісты атрымала маці на
сваіх
сыноў (Уладзімір у
1949 г. памёр ад ран, атрыманых
на
вайне). Малодшы яе сын, Пётр Купрыянаў,
здзейсніў подзвіг —
закрыў
амбразуру
дзота сваім
целам. Яму
пасмяротна
было
прысвоена званне Героя Савецкага
Саюза. У
Жодзіне,
у
доме, дзе жыла Н.Ф.Купрыянава,
зараз
музей.
І.І.Сіняўскі
|