Напярэдадні вайны (у 1940 г.) у раё не было 48 пачатковых, 18 няпоўных ся рэдніх і 8 сярэдніх школ, у Смалявічах — 1 сярэдняя, 1 няпоўная сярэдняя і 5 пачат ковых школ. 3 усіх школ адна была рус кая. Агульная колькасць вучняў — 12 092, настаўнікаў — 434.

У першыя пасляваенныя гады шмат сіл і намаганняў прыйшлося прыкласці раён наму кіраўніцтву, настаўнікам, каб аднавіць школы, здабыць падручнікі, сшыткі, дыдак тычны матэрыял. Нягледзячы на цяжкасці, у 1944/45 навучальным годзе ў раёне пра цавала 1 сярэдняя, 65 пачатковых і сямі гадовых школ. У іх займалася каля 10 ты сяч вучняў, настаўнікаў было 368.

У пасляваенны перыяд у раёне на сродкі дзяржавы пабудавана 8 новых ся рэдніх школ. Метадам народнай будоўлі былі ўзведзены Астраўская сямігадовая, Пятровіцкая, Слабадская і Прылепская ся рэднія школы.

У 1949 г. агульная колькасць вучняў да сягнула 11 696 чалавек. 3 545 настаўнікаў (1955) 123 былі з вышэйшай і 139 з неза кончанай вышэйшай адукацыяй. У школах працавалі разнастайныя гурткі. У 1955 г. іх наведвалі 2364 вучні. Самымі масавымі і па пу лярнымі былі гурткі мастацкай еамадзей насці (58 разам з харавымі) і юных нату ралістаў (30). Былі таксама гурткі па выву чэнні аўтамабіля, трактара, «Умелыя рукі».У 1967 г. у раёне было 76 школ: 14 сярэдніх, 13 васьмігадовых, 49 пачатковых, налічвалася 10 540 вучняў. У Смалявічах працавала школа рабочай моладзі, дзе зай маліся 160 чалавек, а ў вёсках пры 8 сярэдніх і васьмігадовых школах існавалі класы сельскай моладзі, якія наведвалі 148 чалавек. У раёне былі таксама 2 дзіцячыя дамы, Дом піянераў, працавала 4 ясляў і 13 ведамасных дзіцячых садоў.

На той час у школьных і пазашколь ных установах працаваў 651 настаўнік і выхавальнік. Сярод іх былі 8 заслужаных настаўнікаў БССР, 28 выдатнікаў народ най адукацыі.

Да сярэдзіны 1980х гадоў паступова ўмацоўвалася матэрыяльная база школ. Пераход на кабінетную сістэму навучання станоўча адбіўся на вучэбным працэсе і ўзроўні ведаў вучняў. Значная ўвага надавалася працоўнаму выхаванню і прафе сійнай арыентацыі школьнікаў. У старым памяшканні смалявіцкай СШ № 1 праца ваў міжшкольны вучэбнавытворчы кам бінат, дзе ў 1985 г. займаліся 669 старша класнікаў з трох смалявіцкіх і дзесяці вяс ковых школ. Іх рыхтавалі па наступных спецыяльнасцях: шафёр, трактарыст, швач

каматарыстка, прадавец, повар, тэлеграфіст. аператар машыннага даення і інш.

У 1986 г. у раёне было 19 сярэдніх, 6 васьмігадовых, 8 пачатковых школ, праца валі 630 педагогаў, сярод якіх былі 4 зас лужаныя настаўнікі Беларусі, 4 выдатнікі асветы СССР, 40 выдатнікаў народнай асветы БССР. У Смалявічах дзейнічалі раённы Дом піянераў і музычная школа (з філіяламі ў Плісе і Забалоцці).

У пачатку 1990х гадоў у пошуку шля хоў перабудовы школы вялікія надзеі ўскладваліся на дыферэнцыраванае наву чанне, калі пачалі ўлічваць асаблівасці. здольнасці і схільнасці вучняў, іх інтарэ сы. Для гэтага ўводзілася сістэма факуль татываў, курсаў па выбары, класаў з па глыбленым вывучэннем прадметаў. У 23 школах раёна былі арганізаваны кабінеты інфарматыкі.

У 1996 г. на Смалявіччыне было 23 ся рэднія, 2 базавыя, 4 пачатковыя і 1 вячэр няя (змеиная) школа, 4 пазашкольныя (Цэнтр фізічнага выхавання і спорту, Дом дзіцячай творчасці, Цэнтр дзіцячага турыз му і экскурсій, станцыя юных натуралі стаў), 32 дашкольныя ўстановы. У школах займаліся 7902 вучні, у пазашкольныхтановах — 4226 чалавек. Настаўніцкі корпус налічваў 641 педагагічнага работ ніка, прычым больш за палавіну з іх мелі вышэйшую і першую кваліфікацыйныя катэгорыі.

Залатым фондам настаўніцтва Смаля віччыны называлі тых педагогаў, якія былі дастоены высокіх адзнак.

Заслужаныя настаўнікі Беларусі

АГЕЕНКА Таццяна Сяргееўна, родам з Падмаскоўя. 3 1952 г. па 1981 г. працавала настаўніцай гісторыі ў Смалявіцкім раё не. Званне заслужанага настаўніка пры своена ў 1967 г.

ГЕРАЧЫНСКАЯ Анэля Паўлаўна, ро лам з Ляхавіцкага раёна Брэсцкай воб ласці. 3 1964 г. па 1997 г. працавала настаў ніцай фізікі Усяжскай СШ. Выдатнік на роднай асветы БССР (1976). Званне за глужанага настаўніка Беларусі прысвоена 1977 г.

ЗЫЛЬ Марыя Паўлаўна, родам з в. Востраў Смалявіцкага раёна. У 1944 — 1982

працавала настаўніцай пачатковых кла :аў у Смалявіцкім раёне, у тым ліку доўгі

час у СШ № 2 г. Смалявічы. Званне за служанага настаўніка прысвоена ў 1967 г.

МАРТЫНЕНКА Пелагея Апанасауна, родам з Амурскай вобл. У 1950—1995 гг. працавала ў Смалявіцкім раёне настаўні цай пачатковых класаў. Выдатнік народ най асветы БССР (1966). Званне заслужа нага настаўніка прысвоена ў 1968 г.

РАМАНАВА Вера Яўстаф'еўна, ура джэнка Смалявіч. 3 1953 г. па 1994 г. пра цавала настаўніцай пачатковых класаў. Званне заслужанага настаўніка прысвое на ў 1966 г.

ШУТАВА Лізавета Васільеўна, ура джэнка Смалявіч. 3 1947 г. па 1991 г. пра цавала настаўніцай рускай мовы і літаратуры. Выдатнік народнай асветы БССР (1962). Званне заслужанага настаўніка прысвоена ў 1974 г.

ЮША Кацярына Андрэеўна, родам з Веткаўскага раёна Гомельскай вобл. 3 1965 г. па 1994 г. працавала ў розных установах адукацыі Смалявіцкага раёна. Выдатнік народнай асветы БССР (1964). Званне за служанага настаўніка прысвоена ў 1981 г.Педагогі, адзначаныя знакам «Выдатнік асветы СССР»

В.Дз.Гарбачоў і Н.А.Сушкевіч з Пліскай СШ, М.А.Казлоўская і М.І.Арлу кевіч з Забалоцкай СШ, Р.А.Шумская (СШ № 2 г. Смалявічы), М.У.Казак (Усяжская СШ), Л.Ф.Маліноўскі (Кур каўская СШ), В.І.Герасімчык (загадчык райана).

Педагогі, адзначаныя знакам «Выдатнік адукацыі Беларусі»

3 СШ № 1 г. Смалявічы — I.Ф.Бал ду еў, М.Р.Кастранкова, Л.П.Лаўрэцкая, К.Ф.Макаўчык, В.В.Мялешчык, В.П.Саба леўскі; з СШ № 2 г. Смалявічы — Л.М.Бру ханская, Л.Ф.Гарэлік, Н.Дз.Герасімава, Г.М.Кібарава, Л.П.Кірыленка, А.І.Крука ва, А.А.Кузняцова, Г.Ц.Меркушава, С.М.Меркушаў, А.П.Муравіцкі, Н.Р.Му рашка, Г.М.Розум, Р.А.Шумская, Л.В.ІПу тава; з СШ № 3 г. Смалявічы — Г.П.Літ вінава і П.С.Хлюпнева; з Барсукоўскай

школы — С.У.Жыляніна; з Дзяржьшскай — Р.А.Карповіч; з Драчкаўскай — С.І.Гу шчаў, І.А.Пархімчык, Н.М.Шманай; з За балоцкай — М.І.Арлукевіч, М.А.Казлоў ская, Л.А.Крэс, І.І.Марцінкевіч, К.А.Юша. В.М.Яўменчык; з Зеленаборскай — Я.М.Гайдук, В.С.Гісаў, Я.К.Лагуновіч. Н.Я.Нікіценка; з Клянніцкай — В.І.Баг дановіч, У.А.Баркун; з Куркаўскай — Л .Ф.Маліноўскі; з Лядзенскай — М.В.Бурдзілава; з Пліскай — Д.І.Глушані на, П.П.Купрэйчык, Н.А.Сушкевіч, Я.К.Ця рэнцьеў, І.С.Шутаў; зПрылепскай — Д.Ц.А6 мётка, В.В.Булаўскі; з Пятровіцкай — Н.М.Герасімчык, В.В.Данілаў, У.І.Мол чан; з Усяжскай — А.П.Герачынская. М.У.Казак, Ф.З.Фрайман; з Чарніцкай — У.М.Фурсевіч; з Юр'еўскай — Т.Р.Ко рань; з раённага аддзела народнай адука цыі — І.І.Брант, В.І.Герасімчык, С.А.Кру каў.

В. I. Герасімчык.