Дастойны
уклад
у перамогу
ўнёс і партызан
брыгады «Смерць
фашызму»
Іван Еўдакімавіч Шагойка. Ужо ў кастрычніку —
лістападзе
1942 г.
трупа ў
складзе Чуянава, Вышнікава, Сілковіча, Рагожкіна, Шыянка і Шагойкі ўчыніла
чатыры дыверсіі на
чыгунцы паміж
Жодзінам і Барысавам. Двойчы зрабіла дыверсію на
чыгунцы ў
раёне Козыраўкі група з 3 чалавек
(і зноў жа ў яе складзе Іван Шагойка).
Іван
Шагойка быў не
толькі
добры
дыверсант,
але і выдатны разведчык.
Ад
людзей з в. Перамежнае ён даведаўся, што
да дзяўчыны
Гені Гарадзецкай заляцаецца немец
Юзаф. Ён
знаходзіўся ў ахове падземнага кабелю,
па якім
Птлер гаварыў з фронтам.
Калі
Геня расказала пра немца
падрабязна, Іван
далажыў Тарунову, і камбрыг даў згоду злавіць гэтага немца.
I
вось
Іван Шагойка,
Юзаф Міклашэўскі
і Алег Даўнаровіч прыехалі да
Гені.
Хутка заявіўся і Юзаф.
Яго ўзялі
ў палон і адвезлі ў партызаны.
Ён даў
каштоўныя звесткі, бо, седзячы ў будцы, немец
слухаў
размовы стаўкі Гітлера з фронтам.
Шагойка
быў
майстар на
ўсе
рукі. Задоўга да
вайны ён закончыў
мастацкае вучылішча ў Мінску. Добра
маляваў,
у
брыгадзе ён рыхтаваў
для
сувязных, падпольшчыкаў
і партызан
пропускі,
пашпарты, розныя аўсвайсы. Аднойчы па падробленых ім дакументах партызаны
на торфазаводзе
імя Арджанікідзе атрымалі на
маслабойні
ў немцаў 100 кг
масла.
Сяргея
Аляксандравіча Таболіча, ураджэнца в.
Азярыцкая Слабада, вайна застала ў
Мінску, дзе ён працаваў у
паравоз ным
дэпо таварнай станцыі. Хлопец
падаўся
ў родную
вёску.
Ён наладжвае сувязь з Мінскім падпольным райкомам
партыі,
дзе яму
даручылі
ўстанавіць сувязь
з партызанамі.
У
жніўні
1942 г.
ён звязаўся з імі ў в. Тадуліна. Гэта былі Апанас Прусакевіч, ветурач
Прылепскага сельсавета Санковіч і Алімпіяда Бандарчык. Таболічу даручаюць
дастаўляць партызанам зброю і медыкаменты. Ён падабраў надзейных людзей. Вернымі
яго памочнікамі былі Іван Дзмітрыевіч Тулай, яго жонка Софія Генрыхаўна, каваль
Пётр
Залатаронак. У верасні
1942 г.
фашысты вырашылі вывезці ўсю моладзь з Азярыцкай Слабады ў Нямеччыну. Склалі
спісы, дзе значыўся і Таболіч. Заставацца ў вёсцы было
нельга, і
ён пайшоў у
партызаны. У 1943 г. яго залічылі
разведчыкам у
атрад імя
Ку ту
зава. Яго непасрэдным
камандзірам стаў ужо вядомы Апанас Прусакевіч, таварышамі па зброі былі
разведчыкі Мікалай Кудрэвіч, Іосіф Ціхановіч, Мікалай Лютарэвіч і іншыя,
разам
з
якімі ўдзельнічаў у
баявых аперацыях
у
вёсках Белая Лужа, Бродня, Трубічына
і інш.
Пасля
вызвалення ад нямецкафашысцкіх захопнікаў Смалявіцкага раёна Сяргей
Аляксандравіч працаваў у
міліцыі.
Шмат зрабіў для
хутчэйшага адраджэння
раёна, нармалізацыі жыцця і парадку.
Віктар
Лук'янавіч Пяршай з в.
Туры Курганскага
сельсавета
да вайны працаваў
дарожным майстрам. У
вайну жыў
у
Смалявічах.
Быў сувязным партызанскага атрада «Разгром».
Летам 1943 г. быў
арыштаваны, пасля допытаў адпраўлены ў канцлагер у
Германію.
У
1946 г. вярнуўся
дадому. Працаваў майстрам,
тэхнікам.
6.7.1949 г.
загінуў ад
рук бандытаў
(бы
лых
паліцаяў)
каля в. Высокае (урочышча Высокі лес).
У
атрад «Камунар»
брыгады «Дзядзькі
Колі»
Таццяна Уладзіміраўна Ягорава прыйшла 19гадовай дзяўчынай. Ёй даручылі адказную
справу
—
быць
медыцынскай сястрой. Яе ўзнагароды —
ордэн
Айчыннай вайны II
ступені,
медалі —
сведчаць,
што сваю
справу яна выконвала бездакорна.
Добрасумленна ставілася да
сваіх
абавязкаў і медсястра атрада імя Кутузава брыгады «Смерць
фашызму»
Надзея Антонаўна Яцкевіч, якая таксама ўзнагароджана ордэнам Айчыннай
вайны II
ступені
і медалямі.
Радавым
байцом праваявала з сакавіка 1943 г.
па ліпень 1944 г.
у атрадзе «Радзіма»
брыгады
«Разгром»
Ірына
Васільеўна Смольская. А
пасля вызвалення раёна яна ударна працавала, каб наблізіць
доўгачаканую
перамогу. Яе баявы і
працоўны шлях
у часы вайны адзначаны ордэнам Айчыннай вайны II
ступені,
медалямі «За
баявыя заслугі»,
«За
перамогу над Германіяй
у
Вялікай
Айчыннай
вайне 1941 —
1945 гг.»,
«За
доблесную працу ў
Вялікай Айчыннай
вайне 1941 —
1945 гг.».
Зінаіда
Пятроўна Масолава (Федаровіч) ваявала ў партызанскай брыгадзе
«Смерць фашызму»
з моманту яе стварэння і
да
ліпеня
1944 г.
Узнагароджана ордэнам Айчыннай вайны II
ступені.
Партызанскае
жыццё звяло яе на доўгія
гады
з Георгіем
Фёдаравічам Масолавым. Былы лейтэнант
інжынернай
службы,
палітрук
стаў партызанам
атрада «Смерць
фашызму» ў
лютым
1943 г. Яго ўзнагароды
—
ордэны Айчыннай вайны I
ступені,
Чырвонай
Зоркі,
шматлікія медалі.
Барыс
Мінавіч
Шчапко быў палітруком роты
ў
атрадзе
«Перамога»
брыгады імя
М.А.Шчорса. Узнагароджаны ордэнам!
Айчыннай вайны I
i II ступеней,
Чырвонага Сцяга, медалямі.
Леанід
Іванавіч Гарадзецкі са Смалявіч быў байцом
атрада імя
Варашылава брыгады
«Смерць
фашызму».
Узнагароджаны ордэнамі
Чырвонага Сцяга
і
Айчыннай
вайны II
ступень
Уладзімір
Феафілавіч і Надзея
loci
I фаўна
Лашукі да
Вялікай
Айчыннай
вайны жылі
ў в.
Каменка. У сям'і
было
пяцёра дзяцей, чатыры з якіх
загінулі ў бараць6е
з ворагам. 3 гэтай вялікай
сям'і засталася
жывой толькі
дачка
Насця. Пасля
арышту немцамі сястры Зіны, якая падтрымлівала сувязь з партызанамі, Насця
разам
з бацькамі
пайшла ў брыгаду «Смерць
фашызму».
Мыла
партызанам вопратку,
маскіровачныя халаты,
даглядала параненых.
Не
раз несла баявое дзяжурства
на
пастах.
У
партызанскім
атрадзе ў сям'і Лашукоў выхоўвалася двое
ўнукаў
—
дзяцей
дачкі, якую забілі немцы,
а таксама двое дзяцей партызана
Антона
Мурашкі.
Іх маці таксама загінула ад
рук ворага. Насця даглядала сірот,
гуляла
з
імі, набывала вопыт іх выхавання. Магчыма, гэта ў значнай ступені і вызначыла
пасляваенны выбар прафесіі.
Пасля
вызвалення раёна Насця была накіравана
райвыканкомам арганізоўваць дзіцячы дом
у в. Тадуліна.
Шмат
сірот
пакінула вайна, і ўсіх трэба было
сагрэць цяплом
уласнага сэрца, накарміць і дагледзець. Сама
пякла хлеб, рыхтавала ежу. Для многіх
дзяцей
яна была нібы
родная
маці.
Таццяна
Уладзіміраўна Лазарчык з в. Крывая Бяроза з 6 красавіка
1942 г.
становіцца сувязной атрада «Камунар»,
а ў студзені 1943 г.,
калі
ўзнікла небяспека, яе залічваюць у
гэты атрад.
Закончыўшы курсы
медсясцёр, знаходзілася
ў роце Івана Суртаева. Разам
з байцамі
хадзіла на
заданні,
даглядала
хворых і
параненых
у шпіталі
атрада.
Іван
Данілавіч Макарэвіч з в. Сутокі быў сувязным брыгады «Смерць
фашызму». Знаходлівы,
заўсёды спакойны і ўважлівы, ён выконваў самыя адказныя даручэнні партызанскага
камандавання. У
асноўным
Макарэвіч трымаў сувязь
з падполлем
Барысава. Дзесяткі разоў хадзіў і ездзіў у
гэты горад на заданні.
Аднойчы
для
ажыццяўлення
баявой аперацыі ў Барысаў неабходна было
даставіць
каля 40 кілаграмаў
толу. Партызанскае камандаванне даручыла гэта Макарэвічу, спадзеючыся
на
яго вопыт. Немцы вельмі
моцна ахоўвалі ўсе подступы
да горада.
Абшуквалі кожную
сялянскую павозку. Правезці
ў горад 40 кілаграмаў
толу было
задачай
надзвычай цяжкай. I
ўсётакі
Макарэвіч выканаў яе. Некалькі дзён рыхтаваўся ён
да паездкі.
Долатам выдзеўбаў у
палазах
саней канаўку, у
якую закладваў
кавалкі толу. Астатні тол быў схаваны
ў
хамут.
Для
немцаў
в. Сутокі з'яўлялася небяспечнай партызанскай зонай. Яны наведва
ліся
сюды толькі з карнымі экспедыцыямі. Вясной 1944 г.
карнікі наляцелі на
вёску. Пачалі
падпальваць хаты. Убачыўшы карнікаў, Макарэвіч агародамі кінуўся да
лесу. Але не дабег нейкую сотню метраў.
Варожая
куля абарвала яго жыццё.
У
баях з нямецкафашысцкімі
захопнікамі загінула шмат
партызан Смалявіччыны,
у
тым ліку
разведчыкі Рыгор Яскевіч, Іван Траска, Аляксандр Про,
Пётр Пацяраеў
і іншыя.
Фашысты
не
аднойчы рабілі
спробы знішчыць партызан.
Аб гэтым
сведчыць працяглая блакада каля возера Палік. Ішлі жорсткія баі. Партызаны
знаходзіліся ў крытычных умовах: вакол было
балота. «На
ўсё
жыццё ўрэзалася ў памяць жудасная, трагічная блакада
на Паліку
ў 1944 г.,
—
успамінала
ў артыкуле «Памяць
сэрца
гаворыць...»
у газете «Ленінскі
заклік»
ад 12 сакавіка
1994 г.
былая партызанка
атрада імя Кутузава брыгады «Смерць
фашызму»
Марыя
Андрэеўна Русецкая. —
Здавалася,
ад бамбёжкі гітлераўцаў нікога жывога не
засталося ў
гэтым пекле.
Колькі
людзей загінула!»
У
тым жа атрадзе камандзірам
узвода
з 1942 г. па ліпень
1944 г.
ваяваў
і муж
Марыі
Андрэеўны —
Васіль
Пятровіч Русецкі. Пазнаёміліся яны ў час
адной з баявых
аперацый і неўзабаве справілі ў атрадзе вяселле. Так
і
ішлі побач да
вызвалення роднай
Беларусі.
Не
выйшлі
з блакады, склаўшы свае
галовы
ў баях, камандзір брыгады «Смерць
фашызму»
Таруноў, начальнік асобага аддзела брыгады Я.М.Чуянаў, камісар атрада імя
Кутузава Ліхцер, начальнік штаба
Кубланаў...
Летам
1958 г. у в. Юр'ева адбылося адкрыццё помніка
партызанам, якія загінулі ў барацьбе з нямецкафашысцкімі акупантамі.
Тут
у брацкай магіле
пахаваны Уладзімір Санковіч —
другі
сакратар падпольнага райкома
партыі,
Віктар Булаўскі, Мікалай Ягораў, Мікалай Кудрашоў, Мікалай Пясецкі, Іван
Хамянкоў, Віктар Гарадзецкі, Фёдар Канашонак.
У
1988 г. у в. Прудзішча
Юр'еўскага сельсавета на
сродкі
Мінскага аўтамабільнага завода
быў
пабудаваны помнікабеліск на
ўшанаванне
памяці загінуўшых партызан.
Падрыхтавалі
Ю.Я.Гіндзін, Г.К.Кісялёў, Г. У. Разумаў, 1.1. Сіняўскі.
|